Źródła zdrowia i choroby cz.II

Stres pod lupą: ruch, relacje i psychika.

Emma Sowa   12 grudnia, 2025

Wyobraź sobie ciało jak twierdzę, a stres — niewidzialnego najeźdźcę, który z czasem podkopuje jej mury. I choć nie nosi zbroi ani miecza, potrafi wyrządzić spustoszenie, którego nie sposób zignorować. W dzisiejszym świecie żyjemy jak na permanentnym biegu: praca, dom, powiadomienia na telefonie, skrzynka mailowa pękająca w szwach. Stres stał się codziennym towarzyszem większości z nas. Pytanie brzmi: czy zdajemy sobie sprawę, jak bardzo wpływa na nasze zdrowie?

Czym właściwie jest stres?

Stres to naturalna reakcja organizmu na bodźce zwane stresorami. To ewolucyjny mechanizm, który przez tysiące lat pomagał naszym przodkom przeżyć. W obliczu zagrożenia ciało włączało tryb „walcz albo uciekaj”: serce biło szybciej, do krwi trafiała adrenalina i kortyzol, mięśnie napinały się, a energia kierowana była do kluczowych narządów.

Problem zaczyna się wtedy, gdy ten mechanizm uruchamia się… bez realnego powodu. Nasz organizm reaguje podobnie na atak tygrysa, jak i na dźwięk telefonu od szefa czy powiadomienie „deadline przesunięty na wczoraj”. I właśnie to sprawia, że współczesny stres częściej szkodzi niż pomaga.

Mechanizm destrukcji – jak stres działa na poziomie komórkowym?

Przewlekły stres nie kończy się na szybszym biciu serca czy spoconych dłoniach. On realnie zmienia nasze ciało.

Badania Elizabeth Blackburn, laureatki Nagrody Nobla, pokazały, że osoby żyjące w ciągłym napięciu mają krótsze telomery – ochronne zakończenia chromosomów. Krótsze telomery oznaczają szybsze starzenie się komórek. Przewlekły stres może przyspieszyć biologiczny wiek organizmu nawet o 4–7 lat! Innymi słowy: stres nie tylko pogarsza samopoczucie, ale dosłownie skraca nam życie.

Rodzaje stresu

Nie każdy stres jest taki sam. Możemy wyróżnić:

1. 1.
   Stres ostry – krótkotrwały, np. przed egzaminem czy wystąpieniem. Mija, gdy znika jego przyczyna.
2. 2.
   Stres przewlekły – utrzymuje się dłużej, np. w wyniku problemów finansowych czy toksycznych relacji. Może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.
3. 3.
   Stres traumatyczny – efekt silnych doświadczeń (wypadek, przemoc, katastrofa). Może prowadzić do zespołu stresu pourazowego (PTSD).

Każdy z nich obciąża organizm, ale to przewlekły stres jest tym, który powoli „podkopuje mury twierdzy”.

Jak reaguje organizm?

Podczas reakcji stresowej ciało uruchamia całą kaskadę procesów:

• 
  przyspiesza akcja serca,
• 
  rośnie ciśnienie krwi,
• 
  mięśnie napinają się jak struna,
• 
  podnosi się poziom glukozy we krwi,
  
• 
  a układ odpornościowy zostaje osłabiony.
  

Krótko mówiąc: w trybie awaryjnym organizm działa jak superszybki komputer, ale bateria rozładowuje się znacznie szybciej.

Umysł pod ostrzałem – wpływ stresu na psychikę

Stres to nie tylko kwestia ciała. Niezdrowe napięcie działa też na psychikę, a lista konsekwencji jest długa:

• 
  Depresja i zaburzenia lękowe Osoby doświadczające przewlekłego stresu mają 3-4 razy większe ryzyko rozwoju depresji. W Polsce aż 34% osób zmagających się ze stresem zawodowym zgłasza objawy depresyjne.
• 
  Zaburzenia poznawcze – chroniczny stres zmniejsza objętość hipokampu, czyli struktury odpowiedzialnej za pamięć i uczenie się. Skutkiem bywa spadek zdolności poznawczych nawet o 12–15%.
• 
  Wypalenie zawodowe – według danych z 2022 roku, blisko połowa polskich pracowników doświadcza objawów wypalenia, a głównym winowajcą jest właśnie stres w pracy.

Podsumowanie

Stres to coś więcej niż chwilowy dyskomfort – to cichy sabotażysta, który potrafi niszczyć nas na poziomie komórek i psychiki. Krótkotrwały bywa mobilizujący, ale jeśli pozwolimy mu zadomowić się na dłużej, skutki mogą być poważne. Dlatego właśnie warto nauczyć się go rozpoznawać i szukać sposobów na regenerację – poprzez ruch, relacje czy świadomy odpoczynek.